Yuval Noah Harari

Nesiller boyunca çeşitli tanrılara, meleklere ve azizlere yakarmış, sayılamayacak kadar çok alet, kurum ve sosyal yapı icat etmiş olsa da insanlık yine de açlık, hastalık ve şiddet yüzünden kitleler hâlinde ölmeye devam etmiştir.

Tarihte ilk defa çok yemekten ölen insan sayısı, gıdasızlıktan ölen insan sayısından daha fazla.

askerler, teröristler ve suçlular tarafından katledilenlerin toplamından fazlası kendi canına kıyıyor. 21. yüzyılın başında ortalama bir insanın McDonald’s menüleriyle tıkınmaktan ölme ihtimali kuraklık, Ebola virüsü ya da El-Kaide saldırısında hayatını kaybetme ihtimalinden çok daha yüksek.

robo-rat [robot-fare] laboratuvarlarına bir uğrayın derim. Robo-rat sıradan bir deney faresinden minik bir farkla ayrılır

Bu araştırmalardan birinde büyüyünce ne olmak istediği sorulan ayrık-beyin hastası genç bir çocuk, teknik çizim yapmak istediğini söyler. Çocuk, mantık yürütme ve konuşma yetilerinde hayati önem taşıyan sol yarıküreyle cevap vermiştir. Aynı zamanda sağ yarıküresinde, vokal dil kullanamayan ama kelime bulmacalarındaki gibi harfleri birleştirebilen ikinci aktif bir konuşma merkezi bulunur. Sağ yarıkürenin sesine kulak vermek isteyen araştırmacılar, çocuğun önüne harfler koyar ve bir kağıda,

"Büyüyünce ne olmak istersin?" diye yazarlar ve kağıdı çocuğun sol görme alanına denk gelecek şekilde masaya yerleştirirler. Sol görme alanından gelen veri sağ yarıkürede işlenir ama sağ yarıküre vokal dili kullanamadığı için çocuk soruyu yanıtlamaz. Fakat sol eli hızla masada dolaşmaya başlamıştır, dağınık harfleri toparlayarak bambaşka bir isteğini dile getirir ve "otomobil yarışı" yazar. Sizin de tüyleriniz diken diken oldu mu?11

bir başka deneyde beynin konuşmadan sorumlu sol tarafına bir tavuk ayağının resmi gösterilirken sağ beyne bir kar manzarasının resmi yansıtılır. Hasta PS'ye ne gördüğü sorulduğunda "tavuk ayağı" diye yanıtlar. Daha sonra önüne serilen resimli kartlar arasından, gösterilene en yakın olanı seçmesi istendiğinde (sol beyin tarafından kontrol edilen) sağ eli bir tavuk resmine uzanırken, sol eli aynı anda bir kar küreği resmine gider. Gazzaniga, PS'ye "Neden hem tavuğu hem de küreği seçtin?" diye sorduğunda PS yanıtlar: "Tavuk ayağına yakın olduğu için tavuğu seçtim, kürekse kümesi temizlemek için gerekir."12

Bu deneyde gerçekleşen tam olarak nedir? Konuşmayı kontrol eden sol beyin kar manzarası hakkında hiçbir veriye sahip değildir, bu nedenle sol elin neden küreğe doğru uzandığına dair bilgi sahibi değildir. Bu yüzden inanılabilecek bir şeyler uydurur. Bu deneyi pek çok kez tekrarlayan Gazzaniga, sol beynin sözlü yetilerimizin yanı sıra yaşamımızı sürekli anlamlandırmaya çalışan ve inandırıcı hikayeler üretebilmek için dağınık ipuçlarını bir araya getirerek yorumlayan bir iç tercüman işlevi gördüğüne kanaat getirir.

1793'te Avrupa kraliyet hanedanları Fransız Devrimi denilen yılanın başını daha küçükken ezmek amacıyla ordularını yolladıklarında Paris'teki ateşli devrim taraftarları buna karşılık levee en

masse [genel seferberlik] ilan ederek topyekun savaş başlattılar. 23

Ağustos'ta Milli Meclis kararını açıkladı: "An itibarıyla Cumhuriyet'in düşmanları topraklarımızdan atılana dek bütün Fransızlar ordunun emri altındadır. Gençler savaşacak, evli erkekler silah üretip ordulara taşıyacak, kadınlar çadır ve üniforma dikip hastanelerde çalışacak, çocuklar ketenden sargı bezi dokuyacak, yaşlı erkekler meydanlara gidip savaşçıları cesaretlendirerek krallara duyulan öfkeyi hatırlatacak ve Cumhuriyet'in birliğini duyuracaktır." 1

Bu hüküm Fransız Devrimi'nin en önemli belgesi olan ve tüm vatandaşların eşit siyasi haklara ve değere sahip olduğunu dile getiren İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi'nin muhtevası hakkında aydınlatıcı bilgiler içerir. Evrensel hakların, evrensel zorunlu askerlikle aynı tarihsel bağlamda ilan edilmesi sizce de bir tesadüf müdür?