Сәбит Мұқанов

Әуелі тазартып ал іштің кірін,

Болмасын сыртың сұлу ішің ірің!—

Төлебай осы хабарды айтып келгенде, Қаратілеу не дерге білмей сасып қалды. Оның үрейлі кескінін көрген Төлебай, одан да жаман қорқытпақ боп:

Терентий Диякович Долгоносовтың

Қазақ қызына күміс жинайды. Сол күмістің ішінде «адал» және «арам» дегені болады. «Адал» деген күмістің он тиындығынан бастап, жиырма бес тиының жарты сөлкебайын (елу тиындық), бүтін сөлкебайын (бір сомдық) ішіне қоса, дөңгелегінің қырлары иректелген сызық болады және бір бетінде «қатын патшаның» сүгіреті болады, ондай күмістердің даусы сыңғырлап әдемі естіледі; «арам» аталатын күмістердің қырлары егеудің жүзіндей кертінді келеді, дауыстары адал күмістей емес, жездей қаңғырлайды, бір жағында «еркек патшаның» сүгіреті болады. «Адалды» қазақтар асыл күміс көреді де, «арамды» — жасық көреді. (Кейін білсем: «қатын патша» дегендері Анна Иоановна, Елизавета Петровна және I-ІІ Екатериналар екен, олар шығарған күміс ақшаның сапасы, кейінгі еркек патшалар шығарған күміс ақшадан жоғары болатыны рас екен. Б.) Қыз-келіншектерінің киімдеріне күміс қадайтын, білезік, сақина, жүзік, шолпы жасататын қазақтар, әсіресе, ауқаттылар «адал» күмісті ғана қолданып, мүмкіншілігі жеткенше «арамын» жуытпайды.

киім адамның жарты бағасы.

Мәселен, мен өзім, бар даусын жеткен биігіне дейін көтеріп, оның үстіне, сөйленіп, және жәй ғана сөйленбей, өлеңдей үйлестіре, ырғақтай сөйлеп жылаған әйелді, қазақтан басқа елде көрген емен.

Бәтестің жолына өзімнен басқаның бәрін де қиям және олардың ешбіріне жаным ауырмайды. Егер Бәтес болмаса, өзімді де қияр ем. Өйтсем, Бәтесім кіммен болады?..

«Тісі шыққан балаға шайнап берген ас болмайды» дейді қазақ. Біреудің ақылымен өмір жасай ма адам?.. Не істеуді өмірдің өзі көрсетпей ме?